Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 4 Ιανουαρίου το 63ο Παιδαγωγικό Συνέδριο του Συλλόγου «Ο Μέγας Βασίλειος» στο Συνεδριακό Κέντρο Διακονία της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Το μακροβιότερο συνέδριο των Ελλήνων εκπαιδευτικών προσέλκυσε φέτος περισσότερους από 340 εκπαιδευτικούς και γονείς που νοιάζονται και επαγρυπνούν για την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών μας.
Εισηγητές ήταν ο Δημήτριος Παπαδόπουλος, φιλόλογος-λυκειάρχης, ο Ευάγγελος Πεπές, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ., ο Βάιος Νταφούλης, Διευθυντής του Παιδοψυχιατρικού τμήματος του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης και Διδάκτορας Α.Π.Θ., και ο π. Απόστολος Τσολάκης, θεολόγος-φιλόλογος.
Με γενικό θέμα «Αναζητώντας τη Χαμένη Παιδικότητα στα σημερινά παιδιά», οι έγκριτοι εισηγητές ανέδειξαν τις μεταβολές που έχουν σημειωθεί στο κοινωνικό πεδίο και συντελούν στην πρώιμη απώλεια της παιδικής αθωότητας. Το θέμα εξετάστηκε διαθεματικά από γονική, εκπαιδευτική, ψυχολογική και πνευματική σκοπιά και υπογραμμίστηκαν οι προϋποθέσεις για την ανάκτηση και την προστασία της παιδικότητας στο σχολείο και στην οικογένεια.
Το συνέδριο τίμησαν με την παρουσία τους ο Υφυπουργός Μακεδονίας-Θράκης Σταύρος Καλαφάτης, ο Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης της Ν.Δ. Ευστράτιος Σιμόπουλος, η Βουλεύτρια Α΄ Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Κατερίνα Νοτοπούλου, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστήμονες και εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων.
Οι εργασίες του συνεδρίου θα προβληθούν από την 4Ε.
Περιλήψεις εισηγήσεων
Μεγαλώνοντας παιδιά στον καιρό της πρώιμης ωρίμασης
Εισηγητής: Δημήτριος Παπαδόπουλος, φιλόλογος
Οι έντονοι ρυθμοί ζωής που συνθλίβουν τον σύγχρονο άνθρωπο δεν αφήνουν ανεπηρέαστη ούτε την παιδική ηλικία. Είναι κοινή διαπίστωση ότι τα σημερινά παιδιά στερούνται όλα όσα επί αιώνες θεωρούνταν αυτονόητα για την παιδική ηλικία, το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους, τον ελεύθερο χρόνο την ξενοιασιά και την ανεμελιά. Υπό την πίεση του “οικονομικού τρόμου” (economic horror) εκσφενδονίζονται βιαίως στον κόσμο των μεγάλων, φορτωμένα με ευθύνες και ρόλους που δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της ηλικίας τους. Εξ απαλών ονύχων ωθούνται σε ένα -ατελέσφορο- κυνηγητό τίτλων που πιστοποιούν γνώσεις και δεξιότητες (το αν ανταποκρίνονται σε αυτές είναι συχνά ζητούμενο), φτιάχνουν δηλ. το βιογραφικό τους, την ώρα που οι πραγματικές, οι βαθύτερες ανάγκες τους τίθενται σε δεύτερη μοίρα από το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και από τους ίδιους τους γονείς, που (φαίνεται ότι) δεν μπορούν να αντιληφθούν τη ζημιά που γίνεται στην προσωπικότητα των παιδιών τους.
Η αμιγώς πνευματική διάσταση των παραπάνω είναι προφανή: παιδιά και έφηβοι εσωτερικεύουν τον τρόπο σκέψης της υλιστικής εποχής μας, τα κριτήρια και τις προτεραιότητές της: το άτομο, απογυμνωμένο από υπαρξιακές αναφορές και ερωτήματα, αποξενωμένο από Θεό και ανθρώπους, σε ένα κόσμο που υπέρτατη θεότητα είναι η Αγορά, πορεύεται με πρωταρχικό -αν όχι μοναδικό- στόχο την “επιτυχία”, με όπλα τα προσόντα και τις όποιες δεξιότητές του (επικοινωνιακές και άλλες), το χρήμα και τις γνωριμίες του…
Κάπως έτσι η ανεμελιά δίνει τη θέση της στο άγχος και το αθώο παιδί -με τη συνδρομή και άλλων παραγόντων- “ωριμάζει” πρόωρα και αφύσικα: συμπεριφέρεται, σκέπτεται και αισθάνεται σαν μεγάλος, με ορατούς τους κινδύνους για την υγεία του, σωματική και ψυχική.
Ευθύνη των χριστιανών γονέων να αμφισβητήσουμε εμπράκτως την ισοπεδωτική κυριαρχία του προτύπου του “επιτυχημένου”, αξιοποιώντας την εμπειρία της Εκκλησίας και τη μακραίωνη παράδοση του Γένους μας. Είναι σημαντικό οι χριστιανοί γονείς να κάνουμε τη βασική διάκριση: είναι άλλο να καλλιεργούμε την υπευθυνότητα, την εργατικότητα, τη διάθεση προσφοράς του παιδιού μας και άλλο να το μετατρέπουμε σε σκληρό εργαζόμενο, χωρίς παιδική ηλικία. Είναι μονόδρομος να θυμηθούμε και για τα παιδιά μας το ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους καὶ πάσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν… και να τα εμπιστευθούμε στην πρόνοια και την πατρική φροντίδα του Θεού.
Είναι, επίσης, αναγκαίο να μάθουμε στα παιδιά μας πως τα προσόντα και οι επιδόσεις τους στα γράμματα και οπουδήποτε αλλού, δεν είναι ατομικά επιτεύγματα που οφείλονται στη δική τους προσπάθεια, αλλά χαρίσματα δοσμένα άνωθεν, και ότι η καλύτερη αξιοποίηση και απόλαυσή τους είναι να τα μοιραστούν με τους αδελφούς τους, αντιπροσφέροντας τα ευχαριστιακά στον ίδιο τον Θεό.
Τα παραπάνω προϋποθέτουν πνευματική ζωή και βιώματα στο πλαίσιο της κατ’ οίκον εκκλησίας. Αυτό παραμένει, και εν προκειμένω, το μεγάλο ζητούμενο…
Παιδί, παιδικότητα και εκπαίδευση: Μια δύσκολη εξίσωση
Εισηγητής: Ευάγγελος Πεπές, Επίκουρος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ
Η παιδική ηλικία και η παιδικότητα αναπλαισιώνονται εννοιολογικά υπό την επίδραση διαφόρων παραγόντων, όπως ο χρόνος, ο πολιτισμός, η κοινωνική τάξη και οι εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά δύσκολο τον εντοπισμό κοινών τόπων και αντιλήψεων.
Η επίδραση της πανδημίας στα εκπαιδευτικά συστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ενδεικτικό παράδειγμα των μεταβολών που αυτή προκάλεσε στις αντιλήψεις για το παιδί, την παιδικότητα και τους εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς της μεταπανδημικής εκπαιδευτικής πολιτικής στον σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Ένα δεύτερο επίπεδο διαφοροποίησης αποτελεί το γεγονός ότι το παιδί, το οποίο διέρχεται από το συγκεκριμένο ηλικιακό στάδιο, βιώνει την παιδική ηλικία και την παιδικότητα με διαφορετικό τρόπο από εκείνον που περιγράφεται στις παραπάνω θεωρητικές προσεγγίσεις.
Η αγωγή και εκπαίδευση της παιδικής ηλικίας παραμένει βασικό ερώτημα και στον χώρο της παιδαγωγικής θεωρίας με ποικίλες, επίσης, προτάσεις, γεγονός το οποίο οριοθετεί το τρίτο επίπεδο διαφοροποίησης με άμεσες και οργανικές επιπτώσεις στην εκπαιδευτική πράξη.
Επομένως, μεταβαλλόμενες έννοιες και ποικίλες εμπειρίες σε συνδυασμό με διαφοροποιημένες παιδαγωγικές και διδακτικές προτάσεις για τη σχολική αγωγή της παιδικής ηλικίας συνθέτουν μία εξαιρετικά σύνθετη εξίσωση, από τη λύση της οποίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό τόσο η κατανόηση της παιδικότητα όσο και η παιδαγωγική διαχείρισή της, προς την κατεύθυνση της προστασίας της παιδικής ταυτότητας και της προετοιμασίας των παιδιών για την ομαλή και επιτυχημένη ένταξή τους στον κόσμο των ενηλίκων.
Το παιδί σήμερα: Συναισθηματική, διαπροσωπική και ενδοπροσωπική λειτουργικότητα
Εισηγητής: Βάιος Νταφούλης, Δρ ΑΠΘ, Διευθυντής Παιδοψυχιατρικού Τμήματος Ιπποκρατείου ΓΝΘ
Το παιδί σήμερα:
- Συναισθηματική λειτουργικότητα: στη μετά την πανδημία covid-19 περίοδο κυριάρχησαν συναισθήματα θυμού, φόβου, ανασφάλειας, άγχους και κατάθλιψης, κυρίως όμως σε εφήβους που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, καθώς τα παιδιά και οι έφηβοι γενικά επέδειξαν υψηλή ψυχική ανθεκτικότητα αυτή την περίοδο με συνοδές κοινωνικά αλτρουιστικές φιλητικές συμπεριφορές.
- Διαπροσωπική λειτουργικότητα: η ικανότητα για τη διαμόρφωση των επακρών διαπροσωπικών σχέσεων στα παιδιά ξεκινά από την οικογένεια και την συνοχή της. Η κοινωνική απομόνωση με τα πολλαπλά αίτια στην εποχή μας και με την νέα μορφή τηλεζωής στην περίοδο της πανδημίας, διαμόρφωσε νέες συνθήκες προσαρμογής σε οικογένεια και σχολείο-κοινωνία, όπου δύνανται να υπάρξουν οι κατάλληλες παρεμβάσεις προς όφελος των παιδιών.
- Ενδοπροσωπική λειτουργικότητα: το ακριβές πρότυπο εαυτού αποτελεί σημαντικό δείκτη της ομαλής ψυχοκοινωνικής-συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού και του εφήβου σήμερα. Κοινό γνώρισμα στην εμφάνιση των ψυχικών διαταραχών αποτελεί η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Σε μια νέα πραγματικότητα, στην οποία η εφηβεία αρχίζει νωρίτερα, τα παιδιά απολαμβάνουν και διεκδικούν πολλά από νωρίς, συχνά δεν αποδέχονται τα όρια, αισθάνονται παντοδύναμα και αμφισβητούν τον κόσμο όπως τον έπλασαν οι μεγαλύτεροι, η ανάγκη προστασίας της παιδικής ζωής προβάλλει ως απόλυτη προτεραιότητα των γονέων και των εκπαιδευτικών.
Παιδί: Μακρινή υπόμνηση του χαμένου παραδείσου
Εισηγητής: Αρχιμ. Απόστολος Τσολάκης, θεολόγος-φιλόλογος
Βασικό διάγραμμα
- Ο “κόσμος” ως κόσμος.
- Το παιδί και ο άγιος ως υπομνήσεις του αρχέγονου Παραδείσου.
- “Ἐὰν μὴ στραφῆτε καὶ γένησθε ὡς τὰ παιδία, οὐ μὴ εἰσέλθητε εὶς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν” (Ματθ. ιη΄ 3). Τι σημαίνει “στραφῆτε”.
- Στοιχεία της αρχεγόνου δικαιοσύνης που διασώζουν τα παιδιά:
- Το “άπλαστον” (απλότητα). Παιδί και παιχνίδι.
- Το “αμέριμνον”
- Αγνότητα, αθωότητα. Οι άγγελοι και τα παιδιά / Σύγχρονες αποδομήσεις της παιδικής αθωότητας.
- “Ατυράννευτος διάνοια”. Η φυσική προδιάθεση του παιδιού προς τον Θεό.
- Βιωματική προσέγγιση της αλήθειας με την καθαρή καρδιά. Γνώση και πίστη στα παιδιά / Η προσέγγιση της γνώσης από τη σύγχρονη παιδεία.
